Pauza, półpauza, łącznik – długość ma znaczenie!

Aby tekst był poprawny, należy zadbać nie tylko o stylistykę i ortografię. Bardzo duże znaczenie ma również interpunkcja, która ułatwia odczytywanie i interpretację tekstu. Znaki przestankowe są niezwykle istotne z punktu widzenia komunikatywnej funkcji wypowiedzi. Z tego powodu warto wiedzieć, jak ich używać. Wiele wątpliwości budzi zastosowanie pauzy, półpauzy i łącznika, które często używane są zamiennie. Tymczasem długość poziomej kreseczki wcale nie jest obojętna.

Jak wstawić odpowiedni znak typograficzny?

Pozioma kreseczka w tekście to znak typograficzny, który może pełnić różne funkcje – od wydzielenia kwestii dialogowych, przez wprowadzenie wtrącenia, aż po zapis dwuczłonowych nazw własnych. Kluczową kwestią jest jednak jej długość, ponieważ to ona pokazuje, z którym znakiem mamy do czynienia.

• Pauza — nazywana inaczej myślnikiem to najdłuższa z kresek. Zgodnie z sugestią Rady Języka Polskiego, szerokość myślnika odpowiada mniej więcej literze M. Pauzę w edytorze Microsoft Word można wstawić za pomocą skrótów klawiszowych – przydatna jest zarówno kombinacja Alt+0151, jak i Alt+Ctrl+minus.
• Półpauza – jest nieco krótsza i odpowiada mniej więcej połowie litery M. Można ją wstawić za pomocą skrótów klawiszowych CTRL+ minus lub też Alt+0150.
• Łącznik - łącznik znany także jako dywiz to najkrótsza z kreseczek. Jej szerokość wynosi około ¼ litery M. Wstawia się go za pomocą wciśnięcia minusa na klawiaturze.

Pauzę, półpauzę oraz łącznik można również umieścić w tekście z poziomu paska zadań. Wystarczy wybrać pozycję Wstawianie, następnie Symbol i Znaki specjalne.

Jakie funkcje w tekście pełni pauza?

Pauza może pełnić w tekście kilka funkcji. Przede wszystkim wydziela ona w tekście dialogi. Stosuje się ją, aby zaznaczyć graficznie wypowiedzi poszczególnych osób. Pojawia się tutaj na początku wypowiedzi, a także na jej końcu, jeśli następuje po niej dopowiedzenie, np.

— Dorośli są naprawdę bardzo dziwni — powiedział Mały Książę.

Pauza nie bez powodu nazywana jest myślnikiem. Może to sugerować, że daje ona czas na chwilę namysłu. W tekście pozwala zasygnalizować przerwę. Daje również możliwość zwieszenia głosu podczas interpretacji, np. Opuściłem planetę — moją planetę, na której pozostawiłem Różę.

Znak też może być stosowany także w zdaniu, w którym w formie uogólnienia podsumowuje się wyszczególnione wcześniej treści, np. Wulkany, baobaby, groźne rośliny i chwasty — to wszystko znajdowało się na planecie Małego Księcia.

Pauza może także służyć do zastąpienia czasowników jest i są przed zaimkiem to, który wprowadza do zdania orzecznik, zgodnie z przykładem: Baobaby i chwasty – to poważne zagrożenie dla planety.

Dzięki jej użyciu można również wydzielić pewną część zdania: Była to słuszna decyzja, ponieważ — tak jak wcześniej — Mały Książe postanowił opuścić kolejną planetę.

Wśród popularnych funkcji pauzy należy także wymienić wyliczenia zaczynające się od osobnych wierszy, np.

Mały Książę poznał właścicieli planet:

— Pijaka,

— Latarnika,

— Geografa.

Wymienione przykłady to najpowszechniejsze użycie pauzy w tekstach. Warto jednak wiedzieć, że nie są one do końca skodyfikowane, a w wielu sytuacjach używa się jej zamiennie z półpauzą.

Jakie funkcje pełni w tekście półpauza?

Jak już wspomniano, półpauza coraz częściej stosowana jest zamiennie z myślnikiem. Można jej zatem używać w tych samych przypadkach, w których stawia się pauzę i wtedy również przed znakiem oraz po nim konieczne jest zastosowanie spacji. Co więcej edytor tekstu Microsoft Word, wstawia ją do tekstu automatycznie po wybraniu na klawiaturze znaku minus i wciśnięciu spacji. Jako że może ona pełnić wszystkie funkcje myślnika, pojawia się zamiast niego nawet w tekstach drukowanych.

Oprócz tego półpauza ma szerokie zastosowanie edytorskie.

Pierwszym z nich są wyrażenia określające liczbę, zarówno za pomocą cyfr, jak i słownie, zgodnie z przykładem: strony 1–10 lub też dwa–trzy tysiące. Podobnie sytuacja wygląda, kiedy zamysłem autora jest ukazanie relacji czasowych, np. 1 maja–20 czerwca (w tym przypadku dopuszczalna jest zarówno pisownia ze spacjami, jak i bez nich).

Ten znak interpunkcyjny przydaje się również w wyrażeniach, w których ukazane są relacje pomiędzy osobami, a także zależności przestrzenne, np. Kraków–Warszawa czy Mickiewicz–Słowacki. W tych przypadkach częściej można zauważyć stosowanie półpauzy ze spacjami, choć oba zapisy są poprawne.

Pauzę oraz półpauzę można stosować zamiennie. Ważne jest jednak, aby zachować spójność w tekście. Najlepiej zdecydować się wtedy na jeden rodzaj znaku interpunkcyjnego.

Jakie funkcje w tekście pełni dywiz?

Ostatnim znakiem interpunkcyjnym, mającym formę kreski, jest dywiz nazywany także łącznikiem. Już sama nazwa sugeruje, że jego najważniejszą funkcją jest łączenie. Co zatem łączy ze sobą dywiz?

Przede wszystkim przymiotniki o równorzędnym znaczeniu, np. biało-czerwony, polsko-angielski, nazwy miejscowe, np. Skarżysko-Kamienna, a także dwuczłonowe nazwiska, np. Curie-Skłodowska.

Oprócz tego dywiz służy do łączenia przedrostków z nazwami własnymi w połączeniach wyrazowych typu: pół-Amerykanin, pseudo-Europejczyk. Stosuje się go także w pisowni niektórych sformułowań: niby-egzotyczny, ani mru-mru, gadu-gadu, esy-floresy.

Spotykamy go w zapisach kodów pocztowych, np. 37-700, a także w odmienionych formach skrótów i skrótowców, np. w ZUS-ie.

Przy użyciu dywizu trzeba pamiętać o tym, że przed nim ani po nim nie stosuje się spacji. Nie powinno się go również używać zamiennie z pauzą i półpauzą.

Podsumowując, aby interpunkcja nie przysparzała problemów, warto poznać jej podstawowe zasady. Może się bowiem okazać, że pozornie podobne do siebie znaki, do jakich należą pauza, półpauza i dywiz mogą pełnić zupełnie inne funkcje w tekście.